Ludzkość zostaje zepchnięta na skraj zagłady przez grzyb, który zaraża miliardy ludzi w serialu HBO “The Last Of Us”. Chociaż w prawdziwym życiu nie ma zagrożenia taką apokalipsą, eksperci twierdzą, że nie należy ignorować potencjalnego zagrożenia, jakie stanowią grzyby na świecie.
Czy następny kryzys zdrowia publicznego może być spowodowany przez grzyba?
Groźba takiej sytuacji pojawia się już na wstępie hitowego serialu The Last Of Us, który rozpoczyna się w latach 60. ponurą przemową epidemiologa na temat zagrożenia ze strony grzybów.
„Jeśli świat miałby się nieco ocieplić, to jest powód, by ewoluować” – ostrzega przedwczesny John Hannah, nawiązując do ich potencjału do zainfekowania i obezwładnienia umysłu człowieka.
„Candida, sporysz, cordyceps, aspergillus: każdy z nich może być zdolny do zagrzebania się w naszych mózgach i przejęcia kontroli nie nad milionami z nas, ale nad miliardami”.
Program wykorzystuje ten pomysł, przeskakując 40 lat do przodu, kiedy to masowa epidemia cordycepsa prowadzi do niszczycielskiej pandemii, która zmienia ludzi w krwiożercze abominacje.
Ekstremalny wynik z dużą ilością licencji artystycznej – ale czy jest to całkowicie pozbawione podstaw naukowych?
Czy grzyby rzeczywiście zagrażają człowiekowi?
„Istnieje wiele grzybów infekujących mózgi istot ludzkich na całej planecie, często z wyniszczającymi skutkami” – mówi profesor Elaine Bignell, światowy lider w dziedzinie badań nad patogenami grzybiczymi u ludzi.
„Kilka gatunków grzybów jest dość wybitnymi patogenami i zabija setki tysięcy ludzi każdego roku – po prostu społeczeństwo nie jest tego dobrze świadome”.
Widzowie The Last Of Us mogli zauważyć, że kilka niebezpieczeństw zidentyfikowanych przez jego fikcyjnego epidemiologa znalazło się w zeszłym roku na liście grzybów zagrażających zdrowiu sporządzonej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
Wśród grzybów uznanych za najbardziej ryzykowne był Aspergillus fumigatus, powszechna w środowisku pleśń w domach i na zewnątrz, która może powodować „przewlekłą i ostrą chorobę płuc” i może być śmiertelna.
Gatunki Candida, które stoją za takimi dolegliwościami jak pleśniawki i wysypki skórne, są również jedną z głównych przyczyn zakażeń krwi u pacjentów intensywnej terapii.
Na liście znalazła się również kryptokokoza neoformans – która infekuje płuca i mózg, powodując zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowych u pacjentów z obniżoną odpornością. Zabija ona ponad 100 tys. osób rocznie w Afryce Subsaharyjskiej.
„Jedną rzeczą, którą zabójcze grzyby mają ze sobą wspólnego, jest to, że są w stanie rosnąć w temperaturze ludzkiego ciała, a to jest niezwykłe dla grzyba”
„Większość grzybów w środowisku jest przystosowana do wzrostu w bardziej umiarkowanych warunkach, a to nakłada dość duże obciążenie na każdy mikroorganizm, aby przeciwdziałać odpowiedzi immunologicznej w ludzkim ciele i radzić sobie z wysoką temperaturą”.
A co z cordycepsem?
Cordyceps nie był na liście zagrożeń – ale jest absolutnie realny.
Pasożytniczy grzyb infekuje i przejmuje umysł owadów, tak jak robi to z ludźmi w The Last Of Us.
„Istnieje około 600 gatunków” – mówi dr Mark Ramsdale, profesor mikrobiologii molekularnej w MRC Centre for Medical Mycology.
„Są to w przeważającej mierze patogeny owadów. To ich owadzi gospodarz, którym manipulują i zmieniają swoje zachowanie. I tak z tej perspektywy jest tam pewna podstawa”.
Znaleziony w lasach tropikalnych, grzyb wnika w ciało owada poprzez zarodniki, które są uwalniane, aby umożliwić grzybowi reprodukcję i obronę.
Grzyb następnie prowadzi swojego gospodarza do bardziej wilgotnych miejsc, aby pomóc mu rosnąć, przed żerowaniem na szczątkach i uruchomieniem nowych zarodników z jego zwłok.
Jeśli chodzi o ludzi, cordyceps jest stosowany w leczeniu i terapiach – zwłaszcza w chińskich lekach ziołowych.
„Istnieje długa historia relacji między ludźmi a tą konkretną grupą”
„Nie ma dowodów na to, że wywołują one choroby u ludzi. Jednak jeśli chodzi o ich relacje z owadami, to manipulują swoimi gospodarzami – a kilka grzybów z czasem wyewoluowało tę zdolność.”
Czy klimat może zmienić ten obraz?
Innym obliczem przepowiedni The Last Of Us, podzielanym przez przełomowy raport WHO, był wpływ zmian klimatycznych na naturę grzybów i nasze relacje z nimi.
Prof. Bignell twierdzi, że wpływ globalnego ogrzewania będzie „głęboki” dla wszystkich mikrobów na naszej planecie.
Na świecie istnieje około 150 000 zidentyfikowanych gatunków grzybów, co znacznie odbiega od milionów, których istnienie się szacuje, a niewiele z nich ma to, czego potrzeba, aby poradzić sobie z temperaturą 37C i innymi stresami narzuconymi przez ludzkie ciało.
Ale niektóre z nich to robią, a jeszcze więcej może – albo te, które jeszcze nie zostały odkryte, albo te, które przystosowały się do przetrwania na ocieplającej się planecie.
„To zmienia presje selekcyjne, które są nakładane na te ogromne, różnorodne formy życia” – mówi dr Ramsdale.
„Być może niektóre z nich mogłyby potencjalnie dokonać tego przejścia z jednego stylu życia do drugiego i stać się patogenne w kontekście, o którym wcześniej nie myśleliśmy”.
Więc pandemia serialu może być daleka od faktów, ale nie jest całkowicie pozbawiona zalet.
„To, co naprawdę najbardziej odbiega od obecnego status quo, to skala i tempo infekcji występujących w The Last Of Us” – mówi prof. Bignell.
„Niektóre grzyby mogą być przekazywane z jednej osoby na drugą – a w środowisku jesteśmy na nie narażeni przez cały czas – ale trzeba by bardzo znaczącego wariantu, aby móc spowodować takie wydarzenie wymierania gatunków, jakie dramatyzują”.
Więc… nie ma powodu do niepokoju?
Możesz spać spokojnie wiedząc, że jutro rano w twoich płatkach śniadaniowych nie będzie grzyba, który zamienia cię w zombie.
Ale COVID, jak twierdzą badacze, jest dowodem na to, że nie możemy spocząć na laurach, jeśli chodzi o zagrożenia dla zdrowia publicznego i potencjalnie nagłą naturę ich pojawienia się.
A na podstawie reakcji na odcinek otwierający The Last Of Us, ludzie szybko dostrzegli podobieństwa.
Przy zakażeniach grzybiczych u ludzi będących stosunkowo nowoczesnym zjawiskiem, z nielicznymi przykładami do lat 80-tych, i braku jakichkolwiek programów badawczych nad szczepionkami przeciwgrzybiczymi, z pewnością jest praca do wykonania.
„Musimy być w stanie gotowości” – mówi prof. Bignell.
„Musimy mieć bardzo dobre zrozumienie tego, jak różne grzyby mogą wywoływać choroby u ludzi, jak nasze systemy odpornościowe radzą sobie z tymi mikrobami, a także dobrą apteczkę ze środkami przeciwgrzybicznymi, o których wiemy, że są skuteczne”.
W międzyczasie, jeśli zdarzy ci się zobaczyć kogoś, kto wygląda jak pokryty grzybami i ucztujący na członku swojej rodziny – najlepiej stąpaj daleko.
Źródło: The Last Of Us: The science behind the real 'zombie’ fungus – and is it an actual threat?